De Fransen en staken: een verklarende woordenlijst
Vandaag ligt Frankrijk plat vanwege een nationale staking tegen de pensioenhervormingen. Er rijden weinig treinen, een kwart van de leraren staakt en zelfs de Eiffeltoren blijft vandaag gesloten. Wat hebben de Fransen toch met staken?
La grève
La grève (de staking): Frankrijk heeft er een hoop van. Frankrijk is nog altijd het Europese land met het hoogste aantal stakingsdagen: gemiddeld 126 dagen per jaar*. Grootste cultuurverschil met veel Noord-Europese landen is dat de Fransen vaak al staken tijdens de onderhandelingen om zo hun eisen kracht bij te zetten. Terwijl we in Nederland meestal pas staken als een laatste redmiddel, als de gesprekken zijn vastlopen.
Stakingsvoorspelling van de dag
Vanaf het najaar gaat het traditioneel los in Frankrijk. Veel lokale kranten melden dat seizoen bij de verkeersinformatie waar het de komende dag vaststaat door demonstraties. Ook apps en websites zoals cestlagreve.fr houden bij waar het werk de komende week stilligt.
Service minimum
Publieke diensten, zoals het openbaar vervoer, de brandweer en ziekenhuizen zijn verplicht om ook tijdens stakingen een ‘minimale service’ te bieden.
‘Résiste! Prouve que tu existes…’ bekend liedje van France Gall
Les syndicats
Het Franse woord voor vakbonden. Ze zijn nog steeds behoorlijk machtig in Frankrijk, terwijl slechts 11 % van de werkende Fransen lid is van een vakbond: een van de laagste percentages van Europa.
Donnant-donnant
Franse uitdrukking (letterlijk: geven-geven) voor wat wij ‘geven en nemen’ noemen. Iedereen doet wat water bij de wijn… Als alles goed gaat.
‘In staking tot ons pensioen, hahaha!’
Mei 1968: 9 miljoen stakers
Het voorjaar van 1968 geldt nog altijd als de bekendste en langste stakingsperiode van de Franse geschiedenis. Een studentenopstand in Parijs mondde toen uit in een algehele staking die bijna een maand duurde en waaraan 9 miljoen arbeiders deelnamen.
La Manif
Veelgebruikte afkorting voor manifestation (demonstratie) (lees ook het artikel: Franse turbotaal: afkorten, SVP!).
Place de la Bastille & Place de la République
Dit zijn de twee grote pleinen in Parijs waar de meeste demonstraties beginnen of eindigen. Symbolische plekken want op Place de la Bastille begon in 1789 de Franse Revolutie en op het ruime Place de la République staat een 9,5 meter groot standbeeld van Marianne. De gele hesjes hebben ook de Champs-Elysées tot een favoriete demonstratielocatie gemaakt.
Merguez
Deze pittige worstjes horen in Frankrijk bij demonstraties zoals ballen bij een kerstboom. Bij veel manifestations zie je walmende tentjes waar demonstranten een broodje merguez kunnen kopen. Ondanks alle colère (woede) kan de BBQ toch wel aan?
Sjoemelen met opkomstcijfers
Grappig fenomeen dat we in Nederland ook kennen (zij het in veel minder extreme mate): de verschillen tussen de opkomstcijfers die de vakbonden en de politie noemen na een demonstratie. In Frankrijk kunnen die twee getallen behoorlijk ver uit elkaar liggen. En opvallend genoeg lijken woordvoerders in een zuidelijke stad als Marseille meer te overdrijven dan in Parijs (soms 10 keer zo veel als de schatting van de politie).
Stakingsmoeheid in Frankrijk
De Fransen zullen moeilijk van hun staakgrage imago afkomen maar feit is dat het aantal stakingen wel langzaam afneemt sinds 1970. In principe zijn Fransen al snel solidair met actievoerders, met name in Parijs is er de laatste jaren ook een duidelijke ‘stakingsmoeheid’ te signaleren. Bij de zoveelste keer dat het openbaar vervoer plat ligt, de kinderen niet naar school kunnen of het vuilnis niet wordt opgehaald… En zo kan het dat in Frankrijk zelfs demonstraties tegen het staken bestaan. Zoals te zien op onderstaande foto uit 2010.
“Papa est fatigué, arretez de le faire marcher! Stop la grève“ (‘Mijn vader is moe, houd op hem te laten lopen/een loopje met hem te nemen’, in verwijzing tot het weer eens stil gelegde openbaar vervoer…).
* gemiddelde aantal dagen staking bij bedrijven met minstens 1000 werknemers, coronajaren niet meegeteld.
Beeld: CC/Hervé Corcia (lycéens), CC/Gongasian (Marianne), CC/Philippe Leroyer (Stop la grève), CC/Jean-Yves Romanetti (graffiti). Bronnen: Challenges (Place de la République), Euronews,, Slate.com (opkomstcijfers), HP/De Tijd (Franse stakingsmentaliteit), The Local (aantal gestaakte dagen/werknemers), VRT (Frankrijk blijft wereldkampioen staken), Les Echos (minder gestaakte dagen, hogere deelname demonstraties).
LEES OOK:
10 dingen die de Fransen nét even anders doen
10 opvallende Franse wetten
