Yves Duteil: overgeslagen door CHANSONS!

Er wordt in Nederland deze herfst weer volop gesproken over het Franse lied, dankzij het programma CHANSONS! van Matthijs van Nieuwkerk en Rob Kemps. Maar volgens gastschrijver Alwin Baart had één Franse zanger daarin niet mogen ontbreken: Yves Duteil.

Een vriendin appte mij na één van uitzendingen: “Natuurlijk kijk jij ook naar Chansons!. Maar het zal toch niet gebeuren dat ze Yves overslaan?” Ik kon het mij niet voorstellen. Niet zozeer vanwege de bekendheid die hij in Frankrijk heeft, maar vooral vanwege de talloze schitterende chansons die hij heeft toegevoegd aan de Franse muzikale geschiedenis. Maar na afloop van het eerste seizoen van de mooie serie bleek dat er inderdaad geen aandacht aan hem werd besteed.

Rijdend door de nacht

Het eerste nummer dat Yves Duteil in 1972 opnam was Virages. Het lied gaat over een nachtelijke autorit met naast de zanger zijn geliefde die in slaap gevallen is en die in een bocht tegen hem aan leunt. Hij is moe, zijn oogleden worden zwaar, maar hij weet dat er na het dorp, in de bocht (au virage), een bar is met een open haard. Het werd een succes, dankzij de muziek maar ook door de sfeer. Rijdend door de nacht in een auto waarin je tegen elkaar kon zitten omdat deze één voorbank had. Ik had altijd Frankrijk bij het nummer voor ogen, maar Duteil schreef het na een autorit in Italië.

175 chansons, 40 miljoen verkochte platen

Yves Duteil (1949) studeerde een jaar aan de universiteit, maar hij verliet deze om zich met muziek bezig te houden. Hij schreef zo’n 175 chansons, verkocht meer dan 40 miljoen platen en zijn lied Prendre un enfant werd door de Fransen verkozen tot het beste chanson van de twintigste eeuw. Het is opvallend dat deze keus van de Fransen niet genoemd werd in het televisieprogramma van Van Nieuwkerk en Kemps. Maar eerlijk gezegd begrijp ik het wel. De tekst is mooi, de boodschap is pedagogisch meer dan verantwoord, maar de muziek hoort niet tot de mooiste die Duteil heeft geschreven. Veel van zijn chansons bevatten schitterende melodieën met mooie akkoorden, gearrangeerd voor akoestische instrumenten als piano, gitaar en strijkers.

Bescheiden artiest

Duteil is in de vijftig jaar dat hij zingt veranderd van een dromerige jongeman met bruine lokken op zijn schouders in een mooie, grijze man van 72. Met zijn Noëlle is hij sinds 1975 getrouwd, iets wat opvallend is in de muziekwereld. Een andere bijzonderheid is dat hij van 1989 tot 2014 burgemeester was van Précy-sur-Marne, een gemeente met zo’n 800 inwoners, ongeveer 40 kilometer ten oosten van Parijs.

Duteil schrijft vaak over de zaken die hij mooi vindt en hem ontroeren. Mogelijk is zijn zachtheid te verklaren door zijn jeugd, als zoon van een angstige vader die de Jodenvervolging had meegemaakt. Yves zocht een toevlucht in de muziek en vond daar troost en verbinding met anderen. Heel lang heeft hij zich afgevraagd of hij mocht zijn waar hij was. Ik ken dan ook niemand die, na een mooi optreden, zo bescheiden een applaus in ontvangst neemt. Het ontbreekt hem geheel aan sterallures.

De muur van de gevangenis

Sommigen verwijten hem zoetsappigheid en sentimentaliteit. Maar ook verdriet komt in zijn werk voorbij. Toen zijn vader was overleden, schreef hij het pijnlijke maar mooie Lettre à mon père, dat helaas nog voor veel mensen in de toekomst heel dichtbij zal komen. Duteil neemt het in zijn leven en in zijn werk op voor de zwakkeren in de Franse samenleving en de wereld, zoals gehandicapten en kinderen. Hij deed dat al in 1977 in Le mur de la prison d’en face, een nummer dat een klassieker is in Frankrijk. De zanger kijkt naar de muur van de gevangenis aan de overkant. Terwijl hij de geluiden van Boulevard Arago in Parijs in zich opneemt denkt hij aan de gevangenen die in de winter aan de overkant de bewoners van de huizen zien. Hij vraagt zich af hoeveel gevangenen aan hun eerste schooldag denken als ze kijken naar de school aan de andere kant van de straat. En hij voelt zich wat bedrukt over dat hij bij de goede kant hoort, de kant van de auto’s.

Herkansing

In de jaren ’80 gaf Yves Duteil verschillende concerten in Nederland. Samen met Liesbeth, de vriendin die me appte, ging ik veertig jaar geleden naar de schouwburg in Tilburg om hem te interviewen voor de schoolkrant. In de kleedkamer konden we een tijdje met hem praten, onze leraar Frans mee als hulp. Duteil zette aan het eind van het gesprek voor ons zijn handtekening op een vel papier dat op zijn been lag. Liesbeth pakte daarna het papiertje op en zei toen we buiten waren tegen me: “Ik heb zijn been aangeraakt, ik heb zijn been aangeraakt!” In 2017, 35 jaar later, gingen we opnieuw naar een concert van hem in België. Na afloop van het concert vroegen we de zanger waarom hij niet meer in Nederland optreedt. “Omdat ze me niet vragen,” zei Duteil. Dat wordt hoog tijd! Programmeurs, Il y a du travail à faire. En Matthijs en Rob krijgen een herkansing in seizoen 2 van CHANSONS!

Top 7 mooiste chansons van Yves Duteil:
1. Le mur de la prison d’en face
2. Virages
3. J’ai le coeur en bois
4. Si j’étais ton chemin
5. Les mots
6. Ton absence
7. Elle ne dort

Dit artikel is gemaakt door Alwin Baart, een historisch-geograaf die schrijft over culturele onderwerpen.

LEES OOK:
Chansons! Van Nieuwkerk en Kemps gaan voor seizoen 2
De 30 grootste Franse hits in Nederland

Tekst: Alwin Baart Beeld: albumcovers Yves Duteil